शेवटचे अपडेट:
पंतप्रधानांनी काशीला जगाची आध्यात्मिक राजधानी बनवण्याचे वचन दिले होते, आणि तिच्या पवित्र वारशाचे मूर्त रूप धारण करत, विश्वास आणि संस्कृतीचे जागतिक केंद्र म्हणून ओळख पुन्हा जिवंत करू.
“दस साल पहले आप हमको बनारस का संसद बनायला, अब 10 साल बाद बनारस हमके बनारसी बना दे लेब”— पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी या वर्षाच्या सुरुवातीला बनारसी बोलीत बोललेले हे शब्द लोकांसाठी केलेल्या भाषणापेक्षा कितीतरी अधिक होते; त्यांच्यात आपुलकी, आदर आणि 10 वर्षांचा सामायिक प्रवास आहे.
वर्ष संपत असताना, वाराणसीचे लोक 2024 कडे अभिमानाने मागे वळून पाहतात, ज्यामध्ये प्रगती आणि मोदींना खासदार म्हणून एक दशक पूर्ण झाल्याचा उत्सव होता. काशीचे खासदार म्हणून पंतप्रधान मोदींच्या राजवटीत आध्यात्मिक राजधानीसाठी 44,000 कोटी रुपयांचे प्रकल्प मंजूर करण्यात आले होते.
“दहा दशकापूर्वीची ती काशी नाही. ही मोदींची काशी आहे. मला विश्वास आहे की पीएम मोदींनी त्यांच्या ‘काशी का बेटा’ शब्दाला सार्थ ठरवले आहे. गेल्या 10 वर्षात काशीचा सर्वांगीण विकास झाला आहे आणि त्यामागे पंतप्रधान मोदींचा हात होता. ही 10 वर्षे काशीच्या इतिहासातील कदाचित सर्वात प्रगतीशील वर्षे होती,” असे वाराणसीचे रहिवासी असलेले स्थानिक राज कुमार दास म्हणाले.
2014 च्या लोकसभा निवडणुकीत भारतीय जनता पक्षाने (भाजप) वाराणसी लोकसभा मतदारसंघातून पंतप्रधान मोदींना उभे केल्यानंतर काशीच्या 44,000 कोटी रुपयांच्या परिवर्तनाची सुरुवात झाली. “सुरुवातीला, मला वाटले की भाजपने मला येथे पाठवले आहे, पण आता मला वाटते की मला ना पाठवले गेले आहे, ना स्वत:हून चालवलेले आहे; आईच्या मिठीत परतणाऱ्या मुलाशी त्याच्या आगमनाची तुलना करताना, माँ गंगा यांनी मला हाक मारली,” मोदींनी आधी सांगितले होते. मोदींनी काशीला जगाच्या आध्यात्मिक राजधानीत रूपांतरित करण्याचे वचन दिले आणि विश्वासाचे जागतिक केंद्र म्हणून तिची ओळख पुनरुज्जीवित करताना तिच्या पवित्र वारशाचा मूर्त रूप धारण केला. आणि संस्कृती.
पण मोदींना काशीतून उमेदवारी का दिली? वाराणसीस्थित राजकीय निरीक्षक अरुण मिश्रा म्हणाले की 2014 च्या निवडणुकीत मोदींना उभे करण्याचा भाजपचा निर्णय ही एक धोरणात्मक राजकीय खेळी होती ज्याने मतदारसंघाला राष्ट्रीय राजकारणाच्या केंद्रबिंदूमध्ये बदलले.
“माझा विश्वास आहे की हा निर्णय पूर्वांचल प्रदेशात मिळालेल्या उदासीन प्रतिसादानंतर, उत्तरेकडील गोरखपूर ते दक्षिणेला वाराणसीपर्यंत पसरलेला आहे. तथापि, वाराणसी, अफाट आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व असलेले शहर, मोदींचे रणांगण म्हणून निवडून, भाजपने देशभरातील हिंदूंना त्यांचे प्रतीकात्मक आवाहन करण्याचा प्रयत्न केला,” मिश्रा म्हणाले.
मिश्रा म्हणाले की भाजपच्या तळागाळातील नेटवर्कला ऊर्जा देताना समाजवादी पार्टी (एसपी) आणि बहुजन समाज पार्टी (बीएसपी) सारख्या पक्षांच्या प्रादेशिक वर्चस्वाचा प्रतिकार करणे हे देखील या निर्णयाचे उद्दिष्ट आहे. मोदींच्या प्रचारात विकास, पायाभूत सुविधांचे पुनरुज्जीवन आणि वाराणसीला जगाची अध्यात्मिक राजधानी बनवण्याचे आश्वासन दिले. हा निर्णय परिवर्तनकारी ठरला, कारण मोदींच्या उमेदवारीने केवळ वाराणसीमध्येच मोठा विजय मिळवला नाही तर पूर्वांचलमध्ये भाजपला महत्त्वपूर्ण प्रवेश करण्यास मदत केली.
एक विजयी सिलसिला
2014 च्या निवडणुकीत, वाराणसी मतदारसंघात एक महत्त्वाची लढत पाहायला मिळाली, जी संपूर्ण भारतातील प्रचंड राजकीय लाट प्रतिबिंबित करते. 56.37 टक्के मते मिळवून 581,022 मते मिळवून मोदी विजयी झाले. अरविंद केजरीवाल यांनी प्रतिनिधित्व केलेल्या आम आदमी पार्टीने (AAP) महत्त्वपूर्ण पदार्पण केले, 209,238 मते आणि 20.30 टक्के वाटा घेऊन दुसऱ्या क्रमांकावर राहिला. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) चे अजय राय यांना 75,614 मते (7.34 टक्के), तर BSP उमेदवार विजय प्रकाश जैस्वाल यांना 60,579 मते (5.88 टक्के) मिळाली. सपाने कैलाश चौरसिया यांना उमेदवारी दिली, ज्यांना 45,291 मते (4.39 टक्के) मिळाली.
2019 आणि 2024 मध्ये हा ट्रेंड चालू राहिला. 2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत, मोदींना 674,664 मते मिळाली, जी एकूण मतांच्या वाटापैकी उल्लेखनीय 63.62 टक्के होती, जी त्यांच्या 2014 च्या कामगिरीपेक्षा 7.25 टक्के वाढ दर्शवते. शालिनी यादव यांनी प्रतिनिधित्व केलेला समाजवादी पक्ष 18.40 टक्के मतांसह 195,159 मते मिळवून उपविजेता ठरला. काँग्रेसचे उमेदवार अजय राय यांना 152,548 मते मिळाली, जे 14.38 टक्के मतदान झाले.
2024 मध्ये, PM मोदींनी 612,970 मते (54.24 टक्के), 2019 च्या तुलनेत 9.38 टक्क्यांनी घसरून त्यांची जागा कायम ठेवली. काँग्रेसचे अजय राय नाटकीयरित्या वाढले, त्यांनी 460,457 मते (40.74 टक्के) मिळवली, जी लक्षणीय 626 टक्क्यांनी वाढली. साठी पुनरुत्थान पार्टी बसपाच्या अथर जमाल लारी यांना ३३,७६६ (२.९९ टक्के) मते मिळाली.
विकासाची 10 वर्षे
उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी विकासाच्या बाबतीत पंतप्रधान मोदींच्या 10 वर्षांचा रेकॉर्डब्रेक असा उल्लेख केला आहे.
“आज संपूर्ण जग काशीला एका नव्या अवतारात पाहत आहे. गेल्या 10 वर्षात एकट्या काशीमध्ये 44,000 कोटी रुपयांच्या प्रकल्पांना मंजुरी देण्यात आली होती, त्यापैकी 34,000 कोटी रुपयांचे प्रकल्प पूर्ण झाले आहेत आणि 10,000 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त किमतीचे प्रकल्प निर्माणाधीन आहेत,” असे आदित्यनाथ यांनी उद्घाटन समारंभात बोलताना सांगितले. ऑक्टोबर 2024 मध्ये सिग्रा, वाराणसी येथे नव्याने बांधलेले क्रीडा संकुल.
काशीचा परिवर्तनाचा प्रवास
सर्वात प्रतिष्ठित प्रकल्पांपैकी एक म्हणजे काशी विश्वनाथ धाम, पवित्र काशी विश्वनाथ मंदिराला गंगा नदीशी जोडणारा भव्य कॉरिडॉर. या 900 कोटी रुपयांच्या प्रकल्पाने मंदिर परिसराचे पुनरुज्जीवन केले आहे, प्रशस्त पायवाट, आधुनिक सुविधा आणि दरवर्षी लाखो यात्रेकरूंना वारसा-समृद्ध अनुभव प्रदान केला आहे. एवढेच नाही तर वाराणसीतील पायाभूत सुविधांचा लक्षणीय विस्तार झाला आहे.
जिल्हा प्रशासनातील अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, गेल्या 15 वर्षांत शहराचे क्षेत्रफळ 10 किमीवरून 25 किमीपर्यंत वाढले आहे, रुंद रस्ते, सुधारित वाहतूक नेटवर्क आणि अत्याधुनिक रुग्णालये यामुळे जीवनमान उंचावले आहे. वाराणसी रिंगरोड, सुधारित राष्ट्रीय महामार्ग आणि आधुनिकीकृत लाल बहादूर शास्त्री आंतरराष्ट्रीय विमानतळ यामुळे कनेक्टिव्हिटी आणि सुलभता सुधारली आहे. सांस्कृतिक आणि आर्थिक देवाणघेवाणीला चालना देणाऱ्या रुद्राक्ष कन्व्हेन्शन सेंटरसारख्या उपक्रमांद्वारे समर्थित व्यावसायिक क्रियाकलाप वाढले आहेत. नमामि गंगे प्रकल्पासारख्या पर्यावरणीय प्रयत्नांनी गंगा नदीचे पुनरुज्जीवन केले आहे.
काँग्रेसचे प्रश्न
मात्र, विकास केवळ रेकॉर्डवर असल्याचे सांगत विरोधकांनी 44,000 कोटी रुपये हा ‘अस्पष्ट’ आकडा असल्याचे सांगितले. उत्तर प्रदेश काँग्रेसचे प्रमुख अजय राय, ज्यांना पक्षाने 2024 मध्ये वाराणसीमधून पंतप्रधान मोदींच्या विरोधात मैदानात उतरवले होते, ते म्हणाले: “वाराणसीमध्ये 44,000 कोटी रुपयांच्या विकास प्रकल्पांचा दावा करूनही, शहराने कायापालट झालेला नाही. पंतप्रधान मोदींनी स्वत:ला “मां गंगेचे पुत्र” म्हणून स्थान दिले आहे, परंतु नदीला प्रदूषित करणाऱ्या प्रक्रिया न केलेल्या नाल्यांचा प्रश्न कायम आहे. वाराणसी बेरोजगारीशी झुंजत आहे, या प्रदेशात नोकऱ्या देण्यासाठी कोणतीही महत्त्वपूर्ण औद्योगिक स्थापना नाही. वाहतूक कोंडी, दीर्घकाळ- स्थायी समस्या, कोणतेही प्रभावी निराकरण दिसले नाही.” राय यांनी न्यूज18 शी बोलताना, शहरी गतिशीलता अधिक चांगल्या प्रकारे व्यवस्थापित करू शकणाऱ्या मेट्रो प्रणालीऐवजी रोपवे सुरू करण्याच्या सरकारच्या निर्णयावरही प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले.
तथापि, 2024 हे मोदींच्या काशीच्या प्रतिनिधित्वाचे एक दशक म्हणून चिन्हांकित करते, वाराणसीच्या रहिवाशांचे म्हणणे आहे की त्यांच्या खासदाराशी त्यांचे भावनिक संबंध कधीही मजबूत नव्हते.
- स्थान:
वाराणसी, भारत